Funkcjonowanie w rodzinie młodzieży należącej do subkultury Emo

Autorzy: psycholog dr n. społ. Magdalena Chęć, psycholog dr n.społ. Ewa Łodygowska

WPROWADZENIE

Przynależność młodych osób do subkultury Emo, z uwagi na jej swoisty charakter, niesie za sobą wiele następstw. Z jednej strony, jak większość subkultur daje możliwość zaspakajania potrzeb i prawidłowego kształtowania się tożsamości, z drugiej strony zaburza obraz prawidłowego funkcjonowania społeczno – emocjonalnego, co w konsekwencji może prowadzić do patologizacji zachowań, np. do samookaleczeń czy prób samobójczych. Wpływ grupy jest tym silniejszy, im słabsze są więzi emocjonalne rodziny. W systemowym ujęciu gorsze funkcjonowanie poszczególnych członków rodziny wiąże się w dużym stopniu z zaburzonymi relacjami wewnątrz tego systemu.

PODSTAWY TEORETYCZNE

Teoria systemowa rodziny

Każdy system charakteryzuje się określoną strukturą i organizacją. Organizację systemu rodzinnego tworzą: relacje między członkami rodziny, ich wiek, płeć, predyspozycje psychofizyczne oraz pozycja, jaką zajmują w systemie rodzinnym. Zakres plastyczności i odporności na zmiany całego systemu rodzinnego jest warunkowany m.in. zespołem cech psychicznych i fizycznych, jakim dysponują osoby tworzące system rodzinny [1]. Zgodnie z teorią systemową – zmiana nawet jednego, dowolnego elementu ma wpływ na wszystkie pozostałe składniki systemu, prowadząc do zmiany całego systemu [2]. Warto podkreślić, że pojęcie systemu jest względne, ponieważ elementy wchodzące w skład jakiegoś systemu mogą stanowić jednocześnie otoczenie dla innego, tzn. być takim fragmentem rzeczywistości, który nie jest systemem, a z którym system może wchodzić w jakieś interakcje [3].

Zgodnie z założeniami teorii systemowej nie istnieją proste, linearne zależności między przyczyną i skutkiem, nie obowiązuje też determinizm. Przyczynowość w obrębie danego systemu ma charakter cyrkularny, co oznacza, że dzieje się na zasadzie sprzężenia zwrotnego między systemami znajdującymi się na różnych poziomach hierarchii, w o oparciu o wymianę informacji między nimi.

Stopień otwartości danego systemu rodzinnego na wymianę informacji zależy od przepustowości granic. Granice systemu rodzinnego mogą być wewnętrzne – to te, które występują między podsystemami (np. między rodzicami a dziećmi), bądź zewnętrzne – odgradzające rodzinę od innych szerszych systemów, a zarazem umożliwiające komunikację pomiędzy rodziną a innymi systemami społecznymi, z którymi ona współpracuje, pełniąc przypisane jej funkcje. Według Minuchina [4] otwartość systemu rodzinnego można określić w oparciu o kontinuum wyznaczające stopień przepływu informacji między podsystemami rodzinnymi, czy też systemami społecznymi, wyróżniając: granice sztywne, prawidłowe, elastyczne i zatarte.

Właściwe granice zewnętrzne systemu rodzinnego ułatwiają zachowanie prywatności, intymności i swobody, a jednocześnie pozwalają na integrację ze środowiskiem. Odpowiednio trwałe i jednocześnie elastyczne granice wewnętrzne gwarantują pełnienie określonych funkcji, a także podejmowanie określonych form aktywności przez członków rodziny najbardziej do tego predysponowanych [5]. Zbyt sztywne granice zewnętrzne i wewnętrzne w systemie rodzinnym stanowią poważne zagrożenie dla prawidłowego funkcjonowania rodziny i rozwoju psychospołecznego jej członków [3].

W prawidłowo funkcjonującej rodzinie zaspokajane są potrzeby dziecka – takie jak potrzeba bezpieczeństwa, akceptacji, więzi emocjonalnej, przynależności. Charakterystyczną cechą środowiska rodzinnego jest to, że jego funkcje stanowią zintegrowaną całość i nie mogą być realizowane oddzielnie [6]. Toteż każde zaburzenia utrudniające rodzinie realizację jakiejś funkcji powoduje stałą lub tymczasową dysfunkcyjność.

 Pojęcie subkultury

Każda subkultura posiada charakterystyczny wizerunek, zespół cech zewnętrznych, na podstawie których jest rozpoznawalna. Do tych cech zaliczyć można: określone elementy wizerunku zewnętrznego jej członków (styl ubierania się, sposób czesania), zachowanie (gesty), język, nazwę. Subkulturę można również scharakteryzować w oparciu o cele działania, symbole i środki do realizacji celów np. narkotyki, teksty piosenek [2006]. Uczestnictwo w subkulturze zazwyczaj ma charakter dobrowolny, rzadziej – przymusowy (wojsko, więzienie).

Według R. Dyoniziaka subkulturę młodzieżową można scharakteryzować następująco: „gdy wiele jednostek ma podobne problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzi między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm, wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości” [7].

Subkultura to kultura „obok”. Nie przekreśla styczności z kulturą dominującą i nie oznacza bycia poza nią.

S.Kozak (2007) wyróżnia następujące typy podkultur młodzieżowych: podkultura typowo przestępcza, podkultura konfliktu, podkultura wycofania, zwana również podkulturą przegranych.

W okresie adolescencji dochodzi do kryzysu tożsamości. Młody człowiek próbując stworzyć stabilny wizerunek własnego „ja”, próbuje dookreślić siebie i swoje możliwości na różnych płaszczyznach. Z jedną strony normą rozwojową jest w tym okresie poszukiwanie wsparcia w grupach rówieśniczych [8, 9], z drugiej – nie bez znaczenia są wpływy rodziny. Warto podkreślić, że każda jednostka posiada własny obraz siebie, wykreowany na podstawie obrazu stworzonego przez innych członków jego rodziny oraz poprzez ich zachowania zgodne z tym obrazem. Dzięki społecznym interakcjom może przypisywać sobie określone cechy, zdolności czy umiejętności. Zatem, jeśli młody człowiek uzyskuje w swoim otoczeniu rodzinnym wsparcie i motywację do działań, tworzy wówczas pozytywny obraz własnej osoby i wierzy we własne możliwości. W sytuacji braku adekwatnego wsparcia w rozwiązywaniu problemów, jednostka przeżywa frustrację i stres [10]. Negatywne emocje, a zwłaszcza brak wsparcia emocjonalnego w najbliższym otoczeniu mogą prowadzić do poszukiwania źródeł gratyfikacji potrzeb w grupach rówieśniczych, czy subkulturach.

Uczestnictwo w subkulturze zaspokaja liczne potrzeby młodego człowieka, który znajduje w grupie zrozumienie, pomoc i wzorce osobowe, odczuwa współdźwięczność emocjonalną, pozbywa się uczucia osamotnienia, a zarazem poprzez uczestnictwo w subkulturze ma szanse potwierdzić własną niepowtarzalność i wyjątkowość względem „zwykłych” członków społeczeństwa. „Ta forma aktywności społecznej młodzieży jest odpowiedzią na naturalne potrzeby związane ściśle z przemianami organicznymi i psychicznymi charakterystycznymi dla okresu dorastania. Nakładają się na to trudności w łonie samej rodziny, z różnych powodów nie wypełniającej, względem młodych, swych podstawowych funkcji. Subkultury są atrakcyjną formą radzenia sobie z trudnościami wynikającymi z ich sytuacji psychicznej i społecznej. Są twórczym dopełnieniem, ale też alternatywą, postrzeganą jako uzupełnienie deficytu, czyli braku w różnych sferach” [2011].

Subkultura Emo

Emo to nowopowstała w Polsce subkultura, która nie doczekała się jeszcze opracowań naukowych.

„Emo” (lub emocore) jest skrótem od emotional hardcore. Emo jest podgatunkiem hardcore punka, nazwanym tak w połowie lat 80-tych, aby opisać nowy styl zespołów DIY chcących odciąć się od tradycyjnych standardów muzyki hardcore. „DIY” (do it yourself) oznacza „zrób to sam”. Głównie chodzi tu o tworzenie i promowanie muzyki bez wsparcia dużych wytwórni płytowych, konsekwencją czego jest brak muzyki Emo w telewizji, czy radiu oraz nagrywanie utworów na płytach winylowych, sprzedawanych w niezależnych wydawnictwach. Nazwa Emo pochodzi od tego, że członkowie zespołów przeżywali często silne stany emocjonalne w trakcie koncertów.

Ruch Emo od samego początku starał się być wolny od wszelkich ideologii, choć to nie było regułą. Charakterystyczny jest dla Emo protest przeciw komercjalizacji sztuki i konsumpcyjnemu stylowi życia, spychającemu na bok ludzkie uczucia.

W Polsce Emo widoczne jest od kilku lat, jako przeciwwaga tzw. wyścigu szczurów, sztucznej autokreacji i materializacji życia społecznego. Poprzez Emo nastolatki akcentują wagę uczuć i emocji oraz nastawienie na przeżycia wewnętrzne. Osoba, uznająca się za przynależną do subkultury Emo, jednocześnie przeważnie pragnie stworzyć wizerunek kogoś bardzo emocjonalnego, wrażliwego, nieśmiałego.

W Polsce Emo najczęściej spotyka się z dużą krytyką ze strony otoczenia; osoby należące do tego nurtu są mocno stygmatyzowane. Stereotypowa Emo-osoba to ktoś przygnębiony i ze złamanym sercem, wiecznie nieszczęśliwy, płaczący i samookaleczający się. Niestety doświadczenia praktyczne autorek częściowo potwierdzają ten stereotyp.

Dominująca grupa wiekowa Emo to młodzież w wieku gimnazjalnym, w okresie adolescencji. Uważa się, że w dużej mierze jest to subkultura internetowa, porozumiewająca się za pośrednictwem forów i czatów internetowych. Praktyka wskazuje jednak, że osoby te funkcjonują i komunikują się również w realnych, nie tylko wirtualnych relacjach.

Młodzież należąca do tej subkultury ma swój sposób ubierania się. Charakteryzuje się noszeniem dżinsów-rurek zarówno przez dziewczyny, jak chłopców. Emo posiadają długie, ukośne grzywki zaczesane na jedną połowę twarzy, na jedno lub oboje oczu, z reguły czarne, proste włosy. Noszą wąskie t-shirty często z nazwami zespołów, paski nabijane ćwiekami, opaski na nadgarstki, materiałowe tenisówki. Zdarza się, że chłopcy Emo wyglądają i zachowują się jak dziewczyny, brak jest zaznaczenia granic między płciami.

 Typologia postaw rodzicielskich

Rodzina jest grupą o charakterze pierwotnym. Pełni rolę swoistego pośrednika pomiędzy jednostką a otoczeniem społecznym, szczególnie we wczesnych latach dzieciństwa. Rodzina nie tylko zaspokaja potrzeby biologiczne, poznawcze, emocjonalnie i społeczne dziecka, ale również na drodze socjalizacji i wychowania kształtuje jego tożsamość i osobowość. „Wspólne przeżywanie w rodzinie okresu dziecięcego, dojrzewania(…) wnosi do rozwoju osobowego poszczególnych członków rodziny wiele takich wartości, których nie można inaczej nabyć, jak tylko przez wspólne ich przeżywanie” [2014]. Dokonująca się w rodzinie transmisja międzypokoleniowa powoduje, że przekazywane są określone wzorce zachowań, style komunikacji, normy i wartości, jednakże może to zadziać się tylko pod warunkiem, że występuje poczucie więzi dziecka z rodziną [13]. Ponieważ proces socjalizacji i wychowania odbywa się za pośrednictwem naśladownictwa, modelowania i identyfikacji, istotne znaczenie ma tu postawa rodzicielska.

M. Plopa nawiązując do typologii A. Roe i W.C. Beckera przedstawił 5 typów postaw rodzicielskich: postawę akceptacji/odrzucenia, postawę nadmiernie wymagającą, postawę autonomii, postawę niekonsekwentną, postawę nadmiernie ochraniającą.

Według Plopy rodzic, który wykazuje postawę akceptacji, toleruje dziecko, godząc się na jego cechy i możliwości. Dziecko zaś chce przebywać w towarzystwie rodzica, czuje, że jest szanowane i należy do rodziny. W przypadku odrzucenia – rodzic traktuje dziecko przedmiotowo, nie zwraca uwagi na jego potrzeby, deprecjonuje je, bądź wykazuje wobec nich obojętność. Dziecko spostrzega rodzica jako chłodnego, niedostępnego, w efekcie może unikać przebywania z nim, bądź poszukiwać innego „obiektu” mogącego zaspokoić jego potrzeby.

Rodzic, który przejawia postawę nadmiernie wymagającą, stawia dziecku oczekiwania i żądania nie uwzględniające jego wieku, realnych możliwości psychofizycznych oraz potrzeb. Często jest to osoba funkcjonująca według sztywnych reguł, kostyczna, oczekująca, że według jej zasad będą funkcjonować pozostali członkowie rodziny. Nie akceptuje nowości, zmian, jakie chcą wprowadzać dzieci, nie zauważa również zmieniających się potrzeb dziecka.

Rodzic, który przejawia postawę autonomii, dostosowuje swoje zachowanie do potrzeb dorastającego dziecka. Rozumie jego potrzeby, w tym potrzebę intymności, kontaktów z rówieśnikami, czy potrzebę dyskutowania. Przejawia otwartość i tolerancję na poglądy dziecka.

Rodzic wykazujący postawę niekonsekwentną jest zmienny w swoim postępowaniu wobec dziecka. Owa zmienność jest uwarunkowana jego nastrojem, aktualnie odczuwanymi emocjami, czy sytuacją. Taka niekonsekwencja powoduje, że środowisko rodzinne jest środowiskiem mało przewidywalnym, co powoduje u dziecka zaburzenia poczucia bezpieczeństwa, którego konsekwencjami są zwykle lęk, bądź złość.

Rodzic, który przejawia postawę nadmiernie ochraniającą, to osoba zbytnio ingerująca w życie dziecka, wyręczająca je i pomagająca nawet w sytuacjach, w których może ono sobie samodzielnie poradzić. Rodzic ten zakłada, że dziecko potrzebuje jego notorycznego wsparcia i opieki, ignoruje natomiast fakt, iż dziecko dorasta, potrzebuje przestrzeni i samodzielności. Postawa taka często powoduje odsuwanie się emocjonalne dziecka i rodzi w nim bunt i złość.

W relacji dziecko-rodzic nie tylko istotna jest prawdziwa postawa rodzica, ale również sposób odbierania (percepcji) zachowań rodzica z punktu widzenia dziecka. Dużo ważniejsze jest bowiem subiektywne znaczenie, jakie dziecko nadaje relacji, niż obiektywna ocena osoby postronnej, gdyż to właśnie ten subiektywny odbiór determinuje procesy naśladownictwa, modelowania i identyfikacji, wpływa na poczucie więzi i zaspokojenie potrzeb.

BADANIA WŁASNE

Pytania badawcze

Przeprowadzone badania miały charakter eksploracyjny, stąd też nie sformułowano wstępnych hipotez. Postawiono następujące pytania badawcze:

1. Jaka jest charakterystyka demograficzna młodzieży z subkultury Emo?
2. Czy istnieje specyficzny kształt postaw rodzicielskich młodzieży z subkultury Emo?

Badania przeprowadzone były na terenie szczecińskich gimnazjów w okresie od września 2007 do czerwca 2008r. Dobór do grup badawczych był wiązany. Na wstępie wykonano badania ankietowe na 3800 uczniach w celach selekcyjnych. Okazało się wówczas, że grupa młodzieży deklarująca przynależność do subkultury Emo jest dość mała w porównaniu z faktyczną liczbą takiej młodzieży. Ta niechęć do „ujawniania się” mogła być uwarunkowana szczelnością granic tej subkultury, lecz przede wszystkim – przypuszczalnymi obawami wynikłymi z negatywnych nastawień otoczenia do osób Emo.

W konsekwencji do badań właściwych zebrano 41 osób należących do subkultury Emo oraz wybrano 48 osób stanowiących grupę kontrolna, nienależących do żadnej subkultury (łącznie 89 osób badanych). Aby ograniczyć wpływ zmiennych zakłócających, zadbano, aby obie grupy były podobne pod względem zmiennych demograficznych.

Średni wiek większości młodzieży należącej do subkultury Emo przypada na okres adolescencji. Stąd badane osoby miały od 13 do 16 lat.

Ze względu na wcześniej wspomnianą specyfikę grupy Emo przeważają w niej dziewczęta w stosunku do chłopców w proporcji 4:1. Zadbano, aby podobna proporcja była również w grupie kontrolnej. W badaniach wzięło udział w sumie 27 chłopców i 62 dziewczynki.

Badania właściwe miały formę badań grupowych, przeprowadzanych również na terenach szkół (w pomieszczeniach klasowych). Wykorzystane narzędzia nie wprowadzały rygoru czasowego. Celowo nie podawano prawdziwego tematu badania. Osoby badane informowano, że uczestniczą w badaniach dotyczących funkcjonowania młodzieży (bez uszczegółowiania).

Procedura i uczestnicy badania

Badania przeprowadzone były na terenie szczecińskich gimnazjów w okresie od września 2007 do czerwca 2008r. Dobór do grup badawczych był wiązany. Na wstępie wykonano badania ankietowe na 3800 uczniach w celach selekcyjnych. Okazało się wówczas, że grupa młodzieży deklarująca przynależność do subkultury Emo jest dość mała w porównaniu z faktyczną liczbą takiej młodzieży. Ta niechęć do „ujawniania się” mogła być uwarunkowana szczelnością granic tej subkultury, lecz przede wszystkim – przypuszczalnymi obawami wynikłymi z negatywnych nastawień otoczenia do osób Emo.

W konsekwencji do badań właściwych zebrano 41 osób należących do subkultury Emo oraz wybrano 48 osób stanowiących grupę kontrolną, nie należących do żadnej subkultury (łącznie 89 osób badanych). Aby ograniczyć wpływ zmiennych zakłócających, zadbano, aby obie grupy były podobne pod względem zmiennych demograficznych.

Średni wiek większości młodzieży należącej do subkultury Emo przypada na okres adolescencji. Stąd badane osoby miały od 13 do 16 lat.

Ze względu na wcześniej wspomnianą specyfikę grupy Emo przeważają w niej dziewczęta w stosunku do chłopców w proporcji około 4:1. Zadbano, aby podobna proporcja była również w grupie kontrolnej. W badaniach wzięło udział w sumie 27 chłopców i 62 dziewczynki.

Badania właściwe miały formę badań grupowych, przeprowadzanych również na terenach szkół (w pomieszczeniach klasowych). Wykorzystane narzędzia nie wprowadzały rygoru czasowego. Celowo nie podawano prawdziwego tematu badania. Osoby badane informowano, że uczestniczą w badaniach dotyczących funkcjonowania młodzieży (bez uszczegółowiania).

Narzędzia badawcze

Skonstruowano ankietę dla uczniów do badań przesiewowych (mających na celu wyłonienie grupy Emo). Zawierała pytania dotyczące przynależności i funkcjonowania w subkulturze lub grupie młodzieżowej.

Badania właściwe przeprowadzono metodą kwestionariuszową, wykorzystano „Skalę Postaw Rodzicielskich (SPR-2)” M. Plopy.

W celu uzyskania odpowiedzi na pytania badawcze dotyczące danych demograficznych i różnych aspektów funkcjonowania w subkulturze skonstruowano specjalny kwestionariusz.

Wyniki badań

W konsekwencji przeprowadzonych badań uzyskano wyniki, które poddano analizie statystycznej.

Badana grupa młodzieży należącej do subkultury Emo składa się w 78,05% z dziewcząt i 21,95% z chłopców. Wynik ten odzwierciedla rzeczywisty rozkład w tej grupie społecznej, w którym przewagę ma płeć żeńska w proporcji ok. 4:1.

W grupie młodzieży należącej do subkultury Emo dominują uczniowie 2 klasy szkoły gimnazjalnej (46,34%). 26,83% to uczniowie 1 klasy gimnazjum, a 26,83% – 3 klasy. Zgodnie z wcześniejszymi spostrzeżeniami autorek artykułu duża część młodzieży należącej do subkultury Emo mieści się w grupie wiekowej 13-14 lat.

Przeważająca liczba młodzieży z grupy Emo ma zapewnione w swojej rodzinie dobre warunki materialne (65,85%). 34,15% młodzieży twierdzi, że te warunki są wystarczające do prawidłowego funkcjonowania. Żadna osoba nie uznaje swojej sytuacji materialnej za niewystarczającą.

Kolejną zmienną demograficzną jest struktura rodziny, w jakiej wychowuje się młodzież należąca do grupy Emo. Zdecydowana większość pochodzi z rodziny pełnej (70,73%). Następną co do wielkości grupą, jest młodzież z rodzin zrekonstruowanych (14,63%). Na równym poziomie kształtuje się liczba rodzin niepełnych i rozbitych (7,32%).

Jak wynika z wyżej przedstawionych wyników badań – duża część młodzieży wychowuje się w warunkach rodzinnych sprzyjających zaspokajaniu potrzeb, zarówno tych podstawowych, jak i psychologicznych.

Dominująca część matek młodzieży identyfikującej się z subkulturą Emo ma wykształcenie średnie (43,9%). Ponad 34% matek zdobyła wyższe wykształcenie. Wykształceniem zawodowym i podstawowym charakteryzuje się 17,07% matek badanej młodzieży.

W przypadku ojców badanej młodzieży z grupy Emo – 41,46% ojców uzyskało wykształcenie średnie, 29,27% ojców ma wykształcenie wyższe, a 24,39% posiada wykształcenie zawodowe. Żaden z ojców nie zatrzymał się w procesie własnej edukacji na poziomie szkoły podstawowej.

Istnieją nieznaczne różnice w wykształceniu obojga rodziców. Ponadto aż 5 % młodzieży nie wie, jaki poziom wykształcenia charakteryzuje ich rodziców.

Przytoczone wyniki wskazują na pewną charakterystykę rodziny, w jakiej dorasta młody człowiek identyfikujący się z subkulturą Emo.

Kolejną zmienną uwzględnioną w badaniu były postawy rodzicielskie. Jak nadmieniono wcześniej – jakość spostrzeganych przez młodzież postaw rodziców może być wyznacznikiem więzi emocjonalnych w rodzinie i predykatorem funkcjonowania społeczno–emocjonalnego w okresie adolescencji. A zatem, ważne jest uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy istnieje specyficzny kształt postaw rodzicielskich młodzieży z subkultury Emo?

Pierwszą postawą rodzicielską, w której wykazano istotne statystycznie różnice jest postawa nadmiernie wymagająca ojca.

Istnieje istotna statystycznie różnica między dziewczętami z obu grup w skali dotyczącej postawy nadmiernie wymagającej ojca. Występuje również różnica, na poziomie tendencji, między grupami.

Młodzież z grupy Emo postrzega postawę swoich ojców jako nadmiernie wymagającą. Ojcowie dziewcząt z grupy Emo są w ich oczach zdecydowanie bardziej wymagający niż ojcowie dziewcząt z grupy kontrolnej.

Postawą różnicującą obie grupy jest także postawa niekonsekwentna ojca. Istnieje statystycznie istotna różnica między grupami w skali postawy niekonsekwentnej ojca. Młodzież z grupy Emo postrzega swoich ojców jako tych, którzy przejawiają postawę niekonsekwentną wobec nich. Ojcowie ich są postrzegani jako bardziej niekonsekwentni w porównaniu z postrzeganiem ojców przez młodzież grupy kontrolnej.

Analiza wariancji wykazała, że młodzież obu grup w różny sposób postrzega postawę niekonsekwentną matki.

Istnieje istotna statystycznie różnica między grupami w skali postawy niekonsekwentnej matek. Młodzież z grupy Emo postrzega swoje matki jako te, które przejawiają wobec nich postawę niekonsekwentną. Matki te postrzegane są jako bardziej niekonsekwentne w porównaniu z matkami młodzieży grupy kontrolnej.

 Dyskusja wyników

Środowisko rodzinne jest najważniejszym obszarem doświadczeń dorastającej młodzieży. W zależności od warunków, w jakich wychowuje się młody człowiek, relacji z rodzicami, w dużym stopniu zależy jakość jego funkcjonowania społeczno-emocjonalnego. Aby lepiej zrozumieć zachowanie młodzieży należącej do subkultury Emo, należało przeanalizować charakterystykę demograficzną.

Jak wynika z wyżej przedstawionej analizy, subkultura Emo jest zdominowana przez płeć żeńską. W związku z tym, w funkcjonowaniu jej członków będą przeważały silne reakcje emocjonalne, które są charakterystyczne dla dziewcząt w tym okresie rozwojowym. Średni wiek badanej młodzieży z grupy Emo, to 13-14 lat. Druga klasa gimnazjum jest ważnym punktem kryzysowym dla adolescentów. Z jednej strony przestają być oni traktowani jak dzieci, z drugiej strony nie wolno im tego, co mogą dorośli i nie muszą (jak w przypadku trzecioklasistów) podejmować ważnych decyzji dotyczących własnej przyszłości. W związku z tym poszukują obszarów, w których mogą sprawdzać się w nowych rolach społecznych, eksperymentować i tworzyć własne „ja” w oparciu o identyfikacje społeczne. To więzi rodzinne będą wyznaczały stopień oderwania się od rodziców i dołączenia do określonej grupy, w tym przypadku Emo.

Z przedstawionych wyżej danych wynika, że młodzież z grupy Emo pochodzi głównie ze średnich warstw intelektualnych, charakteryzujących się przeciętnym poziomem wartości i motywacji edukacyjnych.

Wyniki dotyczące warunków materialnych oraz struktury rodzin młodzieży z grupy Emo potwierdzają poczynione wcześniej obserwacje autorek. Przynależność do subkultury Emo nie jest związana z zaspokajaniem podstawowych potrzeb materialnych, ani też nie jest wyrazem buntu dotyczącego gorszych warunków bytowych młodych ludzi. Z uwagi na harmonijność funkcjonalną rodziny, być może zbyt mała liczba występujących tam bodźców stymulujących może być przyczyną ucieczki w świat subkultury, nacechowanej w dużym stopniu negatywnymi emocjami. Wydawałoby się, że rodziny pełne będą gwarancją prawidłowego rozwoju młodego człowieka. Niestety, zaburzone relacje rodzinne dotyczą każdego rodzaju rodziny. To one w znacznym stopniu modyfikują zachowania młodzieży w okresie adolescencji. Rodzina młodzieży należącej do subkultury Emo różni się od innych natężeniem określonych postaw rodzicielskich. Mniej prawidłowe postawy przejawiają rodzice młodzieży z subkultury Emo. Młodzież z grupy Emo częściej postrzega postawę ojców jako nadmiernie wymagającą i niekonsekwentną, swoje matki – jako niekonsekwentne wobec nich. Można przypuszczać, że pejoratywny obraz rodziców wpływa negatywnie na poczucie bezpieczeństwa i zaspokajanie potrzeb stabilności, akceptacji, miłości i przynależności. Deficyty w tym zakresie będą sprzyjały poszukiwaniu gratyfikacji ważnych potrzeb emocjonalnych w grupie rówieśniczej, subkulturze, często za wszelką cenę.

Z drugiej strony – niekonsekwentni rodzice dysponują mniej skutecznym systemem wychowawczym, operują mniej efektywnymi, często przypadkowymi narzędziami kontroli i wspomagania swojego dziecka. W takiej sytuacji dziecko wchodząc w określoną subkulturę może w mniejszym stopniu, niż rówieśnicy, obawiać się konsekwencji ze strony rodziców w postaci restrykcji, nakazów, czy pogorszenia (i tak niestabilnej) relacji. Z jego punktu widzenia – zyskuje dużo, traci niewiele.

Doświadczając niekonsekwencji najbliższego środowiska dziecko może również poszukiwać środowisk o bardziej sprecyzowanym i jednoznacznym systemie norm i reguł, nawet jeśli są to zasady fasadowe i powierzchowne.

Każdy młody człowiek potrzebuje pełnego zrozumienia i wsparcia środowiska. Im więcej uzyska go w środowisku rodzinnym, tym mniej będzie go czerpał z grup rówieśniczych, nie zawsze sprzyjających prawidłowemu kształtowaniu się jego tożsamości.

W przypadku młodzieży z subkultury Emo – to nie trudne warunki materialne, nie rozbita rodzina są źródłem zagrożenia dla młodego człowieka, lecz jego kształt więzi z pozostałymi członkami rodziny.

---

BIBLIOGRAFIA:

1. Namysłowska I. (1997), Terapia rodzin. Warszawa: PWN
2. Bertalanffy L. von. (1984), Ogólna teoria systemów: podstawy, rozwój, zastosowania. Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
3. Rostowska T., Rostowski J. (2006). Jakość życia rodzinnego w kontekście teorii systemowej. [w]: H. Cudak (red.) Pedagogika Rodziny. t. 1, 127 -146. Łódź: Wydawnictwo Naukowe WSHE.
4. Minuchin S. (1975), A Conceptual Model of Psychosomatic Ilness in Children: Family organization and family terapy. Archives of General Psychiatry, 32,1031 – 1038.
5. Rostowska T., Chęć M. (w druku), Rodzina dziecka z nadpobudliwością psychoruchową w ujęciu systemowym. Rocznik Pedagogiki. Łódź: Wydawnictwo WSH-E, .
6. Kozak S. (2007), Patologie wśród dzieci i młodzieży. Leczenie i profilaktyka. Warszawa: Difin.
7. Filipiak M. (1999), Od subkultury do kultury alternatywnej: wprowadzenie do subkultur młodzieżowych. Lublin: Wyd. Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej
8. Ziemska M.(1975), Rodzina a osobowość. Warszawa: Wiedza Powszechna.
9. Plopa M. (1979), Postawy rodziców w percepcji młodzieży a jej zachowanie w szkole. Gdańsk: Uniwersytet Gdański
10. Plopa M. (2004), Psychologia rodziny: teoria i badania. Elbląg: Wydawnictwo Elbląskiej uczelni humanistyczno – Ekonomicznej.
11. Filipiak M. (2000), Socjologia kultury: zarys zagadnień. Lublin: Wydaw. Uniwersytetu Marii Curie – Skłodowskiej.
12. Doliński A. (2004), Zachowania młodzieży w sytuacjach społecznych jako transmisja wzorów rodzinnych, Kraków: Oficyna Wydawnicza Impuls.
13. Rostowska T. (1995), Transmisja międzypokoleniowa w rodzinie w zakresie wybranych wymiarów osobowości. Łódź: Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego.

---

Artykuł pochodzi z książki pod red. T.Rostowskiej i A. Jarmołowskiej „Rozwojowe i wychowawcze aspekty życia rodzinnego”, Wydawnictwo Difin