„Skrypty i strategie w hipnoterapii dzieci” fragment książki L.Hudson

Lynda Hudson „Script and strategies in hypnotherapy with children: for young people aged 5 to 15”, Wydawnictwo: Crown House, Bancyfelin, 2009

Rozdział: Wzmacnianie siły Ego oraz poczucie wartości

Przetłumaczyła Magdalena Górska

Niskie poczucie wartości jest podłożem wielu problematycznych zachowań: przykładowo niektóre dzieci, które mają niskie poczucie własnej wartości, próbują poczuć się lepiej poprzez zastraszanie oraz sprawianie, aby inne dzieci czuły się źle. Odwrotnie, niskie poczucie wartości jest także rezultatem wielorakich problemów z zachowaniem: na przykład dzieci, które doświadczają słownego zastraszania mogą po czasie zacząć nabywać przekonania, iż to, co o sobie słyszą od innych, musi być prawdą. Dziecko zaczyna wtedy rozumować w następujących kategoriach: jeśli nieustannie doświadczam takich podłych i nieprzyjemnych uwag, to musi być w nich jakaś prawda. Zaczynają albo wątpić w siebie, albo strofować i umniejszać siebie za to, że nie mają wystarczająco siły, żeby przeciwstawić się oprawcy. W obu wypadkach poczucie wartości może się osłabiać.

Problemy takie jak moczenie nocne, czy zanieczyszczanie się, bez wątpienia będą miały determinujący wpływ na poczucie wartości dziecka. Dzieci cierpiące na tego rodzaju problemy, patrząc w lustro będą widziały osobę dziecinną, brudną, śmierdzącą, głupią, problemową (niezależnie jak bardzo rodzice próbują ochronić je przed tego typu konkluzjami). W sytuacjach, gdy rodzice są mniej wyedukowani i obwiniają lub przedrzeźniają swoje dzieci, które moczą się lub zanieczyszczają, ich wpływ na poczucie wartości dziecka może być dewastujący.

Koncepcja siebie i poczucie wartości

Przydatnym wydaje się rozróżnienie pomiędzy koncepcją siebie a poczuciem własnej wartości; koncepcja siebie jest opinią lub obrazem, jaki mamy na własny temat, natomiast poczucie wartości jest poszanowaniem, jakie nadajemy temu obrazowi. Zatem, dzieci mogą mieć trafny obraz i koncepcję siebie; na przykład, że są inteligentne lub że są dobre w grze na instrumencie, ale jeśli nie przyporządkują odpowiedniej wartości do tych koncepcji siebie, ich poczucie wartości będzie ciągle niskie. Poczucie wartości dziecka nie zawsze bazuje na jego osiągnięciach, które dorośli wartościują czy oceniają. Na przykład, chłopiec może szczerze lekceważyć bycie dobrym z matematyki, podczas gdy bycie wybranym do drużyny w niezobowiązującym meczu piłki nożnej może być przez niego wysoko cenione. Geldarga i Geldard (1997) w swojej książce Poradnictwo dla dzieci przedstawiają przydatne fragmenty dotyczące budowania poczucia wartości u dzieci.

Niepowodzenie w rozumieniu tego rozróżnienia, pomiędzy koncepcją siebie i poczuciem własnej wartości, może wyjaśniać, dlaczego rodzice i nauczyciele mają czasami trudności ze zrozumieniem, jak to się dzieje, że dziecko, które ma zdolności intelektualne niekoniecznie ma wysokie poczucie własnej wartości, jakiego można by u niego oczekiwać. W praktyce hipnotycznej mało zasadne jest wyłącznie zachwalanie, poszukiwanie zalet i osiągnięć dziecka lub obrazu, który jest przez nie nieszanowany. Jedną z rzeczy, które możemy zrobić, jest przeformułowanie tych osiągnięć lub obrazu siebie tak, aby dziecko zobaczyło w nim wartość. I wiem, że łatwo jest to powiedzieć, ale nie zawsze łatwo zrobić.

Oczywiście, musimy pamiętać, iż nie każdy ma osiągnięcia akademickie, artystyczne czy sportowe, ale nie powinniśmy być zmuszani do „osiągania” czegoś lub „zabłyśnięcia”, żeby być kochanym i szanowanym. Czasem dzieci czują się niekochane lub niedoceniane, ponieważ mijają się z wygórowanymi oczekiwaniami rodziców lub są niekorzystnie porównywane do rodzeństwa. Jak zapewne wszyscy terapeuci zdają sobie sprawę, te odczucia mogą utrzymywać się i stale obciążać ludzi nawet w dorosłości czy starości. Uznanie jednostkowych cech dziecka jest ważne, a przyjęcie jego różnorodnych wartości oraz autentyczna pochwała wzmocnią pożądane zachowania, jak również nauczą dzieci respektowania samych siebie. Przydatne w pomaganiu dzieciom w poczuciu bycia kochanym, za to kim są, a nie tylko za to, co potrafią, mogą być poniższe scenariusze: „Jesteś bardzo wyjątkowy”, „ Bądź dobry w byciu sobą”.

Czasami, z niewiadomej przyczyny, dzieci wydają się być nieświadome swoich własnych zalet; często porównując siebie niekorzystnie z innymi uważają, iż mają niewiele do zaoferowania. Jednym ze sposobów radzenia sobie z tym problemem jest odkrycie tego, co dziecko ceni i postrzega jako wartościowe u swoich kolegów i koleżanek; zazwyczaj pozwala to unaocznić, co inni, dorośli, prawdopodobnie lubią u naszych małych pacjentów. Twoim zadaniem będzie przekonanie dziecka, z którym pracujesz, do zauważania tych zalet w sobie, skoro już dziecko powiedziało Ci, że są to cechy, które ogólnie ceni u innych. Przydatny może być poniższy scenariusz: „Jesteś dobrym przyjacielem”

W innych przypadkach, dzieci potrzebują po prostu usłyszeć prawdziwie pozytywne informacje zwrotne na swój temat, aby mogły się dowiedzieć, że są cenione. Sprawienie autentycznego komplementu, szczególnie w stanie transu, może mieć ogromnie pozytywny wpływ. Z poniższych scenariuszy szczególnie przydatne mogą okazać się „Jesteś dobrym przyjacielem”, oraz „Komplementy”.

Pracując z dziećmi, czy właściwie pracując z jakimkolwiek pacjentem, ważne jest zachowanie równowagi i wiarygodności; prawienie komuś nieszczerych i bezzasadnych komplementów może, w najlepszym wypadku, być nieefektywne, a w najgorszym zniszczyć lub podważyć wiarę pacjenta w osobę terapeuty. Niemniej jednak, komentowanie faktu, że podziwiam kogoś za trud, jaki wkłada w próby poradzenia sobie z problemem, czy docenianie każdego, najmniejszego choćby wzrostu umiejętności radzenia sobie, czy uczenia się, które są zauważalne, może być niezmiernie pomocne w procesie zmiany. Także wskazywanie klientowi jak dobrze radzi sobie w stanie hipnozy, jak bogatą ma wyobraźnię, utrzymuje ten dobry nastrój; koniec końców Ty jesteś ekspertem od hipnozy i masz prawo oczekiwać, że Twoje zdanie będzie dla pacjenta wiarygodne. Trochę szczerej pochwały może być bardzo korzystne, dlatego zawsze staram się zachęcać rodziców do próbowania tego w domu, z zastrzeżeniem, żeby nie brzmiały one jak „kazania” czy „wywyższanie się”.

Okazjonalnie, może zdarzyć się, że rodzice są tak zmęczeni poszczególnymi trudnymi, stanowiącymi wyzwanie zachowaniami swojego dziecka, że jedyne, co dziecko słyszy, to negatywne informacje zwrotne, które w konsekwencji pomniejszają poczucie wartości i mogą utrwalać i wzmacniać problem; wszak takowy krytycyzm mógł być częścią problemu u samego jego źródła. Poproszenie rodzica w obecności dziecka, żeby powiedział o czymś, co naprawdę w nim lubi, czy ceni, może być jedną z bardziej przydatnych interwencji, jakie można przeprowadzić. Usłyszenie czegoś dobrego o sobie jest zachęcające dla dziecka, jak również pomaga rodzicowi na zmianę perspektywy z negatywnej na pozytywną. Omawiane jest to szerzej w rozdziale 12, który koncentruje się na problemach z zachowaniem. Kiedy trafia do nas dziecko między innymi z powodu problemów z zachowaniem, przydatną interwencją może być znalezienie sposobu na przeformułowanie nieodpowiedniego zachowania, tak aby dziecko zaczęło rozumieć, że przeszkadza ono w polepszeniu jego samopoczucia.

Stymulujące środowisko rodzinne jest istotne w budowaniu poczucia własnej wartości, ponieważ dziecko, które ma wysokie poczucie własnej wartości, jest lepiej przygotowane do radzenia sobie z zewnętrzną presją grupy rówieśniczej. Presja grupy rówieśniczej nie może być w tym temacie niedoceniana. Osoby z wysokim poczuciem własnej wartości są w stanie łatwiej formułować własne sądy i opinie, niż nieustannie poszukiwać aprobaty i uznania u innych. Dzieci, które nie wpasowują się w etos grupy, mogą doświadczać trudności w życiu szkolnym. Mogą stawać się nadmiernie uległe tak, aby zadowolić innych – jednak za cenę utraty poczucie siebie; mogą izolować się i stawać coraz bardziej osamotnione lub podatne na zastraszanie, czując się nielubianymi i bezwartościowymi. Z drugiej strony – w podejmowaniu prób radzenia sobie mogą stawać się nadmiernie dominujące, w najgorszym wypadku agresywne lub brutalne. Dzieci o wysokim poczuciu własnej wartości mniej wątpią w siebie, a ich pozytywna koncepcja siebie może pozostawać niezmienna, pomimo odczucia że nie są dokładnie tacy sami jak wszyscy inni.

Kwestie związane z budowaniem poczucia własnej wartości mogą być bardzo złożone, ale czasem nawet złożone problemy znajdują rozwiązanie poprzez używanie prostych metod, takich jak scenariusze wzmacniające siłę ego, szczególnie jeśli są one nagrane tak, by mogły być odsłuchiwane regularnie. Nie ma wątpliwości, że dzieci (podobnie jak dorośli) rozkwitają, kiedy są respektowane, cenione i kochane, więc niezależnie od powodu, z jakim pacjenci zgłaszają się po pomoc do mnie, zawsze wplatam w sesje pewną część pracy nad wzmacnianiem ego. Jest kilka, różnej długości, scenariuszy zawartych w tym rozdziale i oczywiście możecie Państwo wybierać odpowiednie ich części w zależności od potrzeb. Czasami jedyne, co wydaje się potrzebne, to włączenie jednej lub kilku fraz poprawiających pewność siebie w trakcie całego leczenia, czasem natomiast trzeba poświęcić całą sesję na wzmacnianie obrazu siebie dziecka. Zapewnienie dzieci, że są kochane (z zachowaniem wrażliwości na istniejące okoliczności np. sytuację rodzinną) oraz mówienie im o pozytywnych rzeczach, które inni powiedzieli o nich, może przynosić doskonałe efekty w pracy terapeutycznej.

Podsumowanie:

• Niskie poczucie wartości może być w równym stopniu przyczyną, jak i konsekwencją problemów.
• Koncepcja siebie jest opinią lub obrazem, jaki mamy na własny temat.
• Poczucie wartości bazuje na wartości, jaką nadajemy własnemu obrazowi.
• Dzieci o wysokim poczuciu własnej wartości są mniej zależne od ciągłych pochwał od innych i są bardziej odporne na negatywną presję grupy rówieśniczej.
• Dzieci mogą mieć nietrafną koncepcję siebie – na przykład postrzegają siebie jako głupie, zamiast mające trudności w nauce, z powodu dysleksji.
• Terapeuta może:
  • pomóc dzieciom formułować bardziej adekwatny obraz siebie;
  • uczyć dzieci dostrzegać pozytywne cechy, które posiadają;
  • pokazać jak doceniać wartość i szanować posiadane cechy;
  • przypominać, że są kochane i doceniane;
  • budować ich pewność siebie oraz odporność psychiczną;
  • prawić autentyczne komplementy, kiedy jest to możliwe.

Poniższe scenariusze są przeznaczone do budowanie poczucia pewności siebie:

1. Skrypt na temat poczucia wartości: „Bądź dobry w byciu sobą”

Przedział wiekowy: dzieci miedzy 6 a 12 rokiem życia. (Noworodki nie muszą być w niczym dobre, są po prostu dobre “ w byciu sobą”)

Czy kiedykolwiek przyglądałeś/aś się nowo narodzonemu dziecku? Drobna, mała istota, która nie nauczyła się jeszcze bycia dobrym z matematyki czy sportu, czy ładnego rysowania… Tak naprawdę takie dziecko nie jest jeszcze w niczym dobre… Ale jego mama i tata kochają je całym sercem… Po prostu patrzą na swoje dziecko i kochają je bardzo mocno  dlatego, że to ich córka albo syn… I pomimo tego że są takie małe i drobne, dzieci mają już swoją unikatową, własną, małą osobowość… Mała istotka, którą można kochać za to, że jest po prostu sobą… Jest dobra po prostu w byciu sobą…

Tak samo jak ty jesteś dobry/ dobra w byciu sobą. Oczywiście już trochę bardziej urosłeś / urosłaś… naprawdę dużo bardziej… i naturalnie z biegiem życia nauczyłeś /aś się być dobrym w wielu rzeczach… i oczywiście oni są dumni z tego, z tych wszystkich rzeczy, w których jesteś dobry/a .jednak najbardziej ze wszystkiego twoja mama i tata kochają Cię dlatego, że jesteś sobą… oczywiście, że myślą, że jesteś wspaniały/a dlatego, że potrafisz to i potrafisz tamto… i jeszcze więcej… ale najbardziej ze wszystkiego .kochają Cię dlatego, że jesteś po prostu sobą… bardzo specjalną i niepowtarzalną osobą…

 2. Scenariusz poczucie wartości: Zmywanie szkodliwych treści ze ścian twojego wewnętrznego umysłu.

Przedział wiekowy: około 10 lat oraz więcej

 Ciekawe czy możesz użyć swojej wyobraźni właśnie teraz …. w tym momencie… i wyobrażać sobie, jak powietrze tutaj, dookoła nas ma wspaniały kolor…, kolor, który przypomina Ci każde pozytywne doświadczenie, myśl, odczucie bycia pewnym siebie, które kiedykolwiek miałeś/aś w sobie… ciekawe jaki one mają kolor… i z każdym oddechem, który nabierasz możesz obserwować/ doświadczać jak wypełniają cale twoje ciało….usłysz jak twój umysł napełnia się pozytywnymi i pewnymi siebie myślami… właśnie tak…. i kiedy ten kolor rozprzestrzenia się coraz bardziej i bardziej, Ty możesz zacząć swobodnie przypominać sobie niektóre z tych rzeczy, które dobrze potrafisz, w których jesteś dobry….niektóre z tych aktywności, które lubisz,…czy to kiedy kopiesz piłkę, czy uprawiasz jakiś sport, czy rysujesz… śpiewasz lub tańczysz, grasz albo słuchasz muzyki, którą bardzo lubisz… czy może kiedy pomagałeś/aś swojemu koledze czy koleżance albo kiedy jesteś troskliwy i kochający wobec przyjaciół czy rodziny… może jesteś doskonały w byciu uprzejmym i dogadywaniu się z ludźmi… czy wiesz o tym, że ci z dorosłych, którzy odnoszą największe sukcesy, to najczęściej nie osoby, które były najlepsze w szkole, ale ci którzy byli absolutnie genialni w dogadywaniu się z innymi ludźmi?.. .wszystko to, czym się teraz napełniasz, to są bardzo wartościowe i cenne rzeczy… i cechy … tak samo jak Ty jesteś bardzo cenny i wartościowy… i możesz kontynuować wdychanie tego szczęśliwego, koloru pewności siebie, który przypomina ci twoją siłę i pozytywne zasoby…. pozwól mu rozchodzić się swobodnie po całym ciele… i pewnie wiesz, że nie musisz nawet skupiać się na swoich pozytywnych cechach i zdolnościach, ponieważ twoja własna pamięć będzie Ci o nich przypominała coraz bardziej każdego kolejnego dnia.

 A teraz możesz przyglądać się jeszcze delikatnie, bliżej,… może możesz zobaczyć jakieś inne obszary, które mają inny kolor? Kolor zupełnie innego odcienia… czy może kolor zwątpienia w siebie… ciekawe jaki to odczucie miałoby kolor… i jeśli jakiekolwiek kolory nie podobają Ci się, to możesz teraz zacząć wydychać je na zewnątrz… ze swojego ciała…ze swojego umysłu… możesz wydychać to napięcie….wydychać zwątpienie w siebie… a wdychać do środka, te radosne, odczucia pewności siebie… i możesz pozwalać im zajmować coraz więcej miejsca… w ciele… umyśle… właśnie tak, wspaniale…możesz to robić zawsze, kiedy chcesz, poczuć się spokojniej i pewniej…i w tym stanie komfortu, lekkiego zaspania, chciałabym porozmawiać z Tobą o twoim umyśle, który jest tak niesamowicie mądry.

Każdy z nas ma dwie części umysłu… cześć, którą używamy aktywnie przez cały dzień do myślenia, rozmawiania, rozwiązywania spraw, i nazywamy ją świadomym umysłem… i każdy z nas ma tez inną cześć, którą nazywamy nieświadomym umysłem – naszym wewnętrznym umysłem… który przechowuje informacje i wiedzę… przechowuje nasze wspomnienia…. przechowuje nasze uczucia na temat samych siebie… i przechowuje też nawyki i przyzwyczajenia…wiem, że jesteś bardzo twórczą osobą z bogatą wyobraźnią i że możesz użyć tej twórczej wyobraźni właśnie teraz lub za moment, kiedy będziesz gotowy/a, tak jak zdecydujesz, żeby pomyśleć o swoim nieświadomym umyśle, jak o pokoju albo pomieszczeniu w swojej głowie… może jest to pokój, w którym na samym początku rozwijały się nasze przekonania o nas samych                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                         oraz o naszych zdolnościach… to pokój, w którym trzymasz różne przydatne wspomnienia…pozytywne opinie, uczucia, zwyczaje… może trzymasz je w umysłowych szafkach, albo szufladach… a może nawet masz je napisane na ścianach….i kiedy teraz zaczynasz je przeglądać… to wiesz, że czasem trzymamy w szafach rzeczy, które nie są nam wcale do niczego potrzebne…może niepomocne są negatywne opinie czy przekonania o sobie samym, …które powstrzymują przed byciem silnym i pewnym siebie człowiekiem… a przecież naprawdę jest nam przeznaczone bycie pewnym siebie… jest Ci przeznaczone bycie pewnym siebie…

Mogło zdarzyć się czasem, że usłyszałeś/aś opinię kogoś innego na twój temat, która była całkiem błędna,  nieprawdziwa… może dlatego, że tak naprawdę tamta osoba Cię nie rozumiała… może nawet to był jakiś głupi czy złośliwy żart… mogło to być po prostu nieporozumienie… coś, co nie miało być ważne, ale uwierzyłeś w to…mogło przyjść skądkolwiek… od kogokolwiek… kogoś, kogo nie znasz dobrze albo mało znasz… innego dziecka,  kogoś z rodziny, może nauczyciela, ale niezależnie od przyczyny i osoby… oni pomylili się na Twój temat.  

I teraz możesz się dowiedzieć, że te wiadomości są bardzo błędne i bardzo niepomocne… i może teraz albo za chwilę będziesz mógł/mogła wejść do swojego specjalnego pokoju, w twoim nieświadomym umyśle… po to, żeby poszukać tych błędnych, szkodliwych, przekonań i wiadomości na swój temat, które są napisane na ścianach…. może to będzie myśl…..”nie umiem tego zrobić” , “nie jestem mądry” czy nawet jakieś gorsze bardziej przykre… i uwierz teraz… i przyjmij, że to są bardzo błędne przekazy… i bardzo dla ciebie szkodliwe… i teraz jest czas, kiedy możesz je usunąć ze swoich ścian… zmyć, zamalować… zedrzeć…

I możesz teraz wziąć pędzel i zanurzyć go w farbie koloru pewności siebie… i pomalować tym wspaniałym, jasnym kolorem pewności siebie te właśnie ściany… tak… bardzo dobrze… czy to nie satysfakcjonujące? I to ważne, tak jak przy strojeniu nowo pomalowanego pokoju, żebyś zaprogramował/a swoje myślenie w pozytywny sposób… możesz umieścić na ścianie nowe pozytywne informacje na swój temat… tak, żeby myśleć dobrze o sobie… myśleć dobrze o sobie… napisz różne przychylne, miłe informacje o sobie… w jasnych kolorach… pewnym silnym pismem, wyraźną czcionką, mam już wiele pozytywnych cech… i od dziś będę mógł o nich pamiętać i przyglądać się im… czytać z moich ścian… wierzę w siebie… jestem dobrą osobą…

Tak … właśnie tak, bardzo dobrze. I może możesz dodać jeszcze kilka swoich myśli… pozytywnych myśli na swój temat… dla siebie… możesz pisać… programować… pozytywne barwy… właśnie tak…

Tekst w tłumaczeniu Magdaleny Górskiej jest fragmentem książki Lyndy Hudson „Script and strategies in hypnotherapy with children: for young people aged 5 to 15”, Wydawnictwo: Crown House, Bancyfelin, 2009