Czy radosne zdarzenie może być źródłem stresu?

Autor: psycholog dr Ewa Łodygowska

Wiele badań nad źródłami stresu w życiu mówi o tzw. krytycznych zdarzeniach życiowych.

W powszechnym rozumieniu uważa się, że owe zdarzenia krytyczne powinny dotyczyć sytuacji, przede wszystkim uruchamiających negatywne emocje. Należeć do nich mogą sytuacje traumatyczne – np. śmierć bliskiej osoby i mniej znaczące, lecz obciążające zdarzenia – np. trudności w relacjach z przełożonym.

Jednak już w 1967 roku T. Holmes i R.Rahe [1,2], korzystając z dorobku innego badacza, przeanalizowali kilka tysięcy przypadków, badając związek między doświadczanymi przez ludzi zdarzeniami życiowymi i chorobami.

Z przeprowadzonych przez nich analiz wynikało, że po pierwsze – doświadczenia życiowe można uporządkować przypisując im odpowiednią rangę (w zależności od ładunku stresogennego), po drugie – również sytuacje pozytywne stanowią źródło stresu, gdyż często wiążą się ze zmianami, które są obciążeniem dla psychiki i funkcjonowania człowieka.

Badacze uporządkowali zdarzenia życiowe według ich największej stresogenności wyodrębniając 43 sytuacje:

• 1) śmierć współmałżonka – 100 pkt;
• 2) rozwód – 73 pkt;
• 3) separacja – 65 pkt;
• 4) uwięzienie/kara więzienia – 63 pkt.
• 5) śmierć bliskiego członka rodziny – 63 pkt.
• 6) choroba lub uraz fizyczny – 53 pkt.
• 7) zawarcie związku małżeńskiego – 50 pkt.
• 8) utrata pracy – 47 pkt.
• 9) pogodzenie się ze współmałżonkiem – 45 pkt.
• 10) przejście na emeryturę – 45 pkt.
• 11) pogorszenie stanu zdrowia kogoś bliskiego – 44 pkt.
• 12) zajście w ciążę – 40 pkt.
• 13) trudności w pożyciu płciowym – 39 pkt.
• 14) pojawienie się nowego członka rodziny – 39 pkt.
• 15) przystosowanie się do nowego zajęcia – 39 pkt.
• 16) zmiany w statusie finansowym – 38 pkt.
• 17) śmierć przyjaciela – 37 pkt.
• 18) zmiana pracy – 36 pkt.
• 19) wzrost liczby sprzeczek małżeńskich – 36 pkt.
• 20) kredyt powyżej 10 000 dolarów – 31 pkt.
• 21) pozbawienie prawa do kredytu lub pożyczki – 30 pkt.
• 22) zmiany w ilości obowiązków zawodowych -29 pkt.
• 23) odejście dziecka z domu – 29 pkt.
• 24) trudności we współżyciu z teściem lub teściową – 29 pkt.
• 25) niezwykłe osiągnięcie osobiste – 28 pkt.
• 26) rozpoczęcie lub przerwanie pracy przez żonę – 26 pkt.
• 27) początek lub zakończenie roku szkolnego – 26 pkt.
• 28) zmiana warunków mieszkaniowych – 25 pkt.
• 29) zmiana osobistych przyzwyczajeń (np. palenie) – 25 pkt.
• 30) trudności w stosunkach z przełożonym – 23 pkt.
• 31) zmiana w rozkładzie godzin pracy – 20 pkt.
• 32) zmiana miejsca zamieszkania – 20 pkt.
• 33) zmiana szkoły – 20 pkt.
• 34) zmiana w trybie wypoczywania – 19 pkt.
• 35) zmiana w sposobie uczestniczenia w życiu religijnym – 19 pkt.
• 36) zmiana aktywności towarzyskiej – 18 pkt.
• 37) kredyt lub obciążona hipoteka poniżej 10 000 dolarów – 17 pkt.
• 38) zmiana godzin zasypiania i wstawania – 16 pkt.
• 39) zmiana w ilości kontaktów rodziny z innymi – 15 pkt.
• 40) zmiana w trybie spożywania posiłków – 15 pkt.
• 41) wakacje/urlop – 13 pkt.
• 42) Boże Narodzenie – 12 pkt.
• 43) drobne naruszenie prawa – 11 pkt.

Powyższe wydarzenia życiowe tworzą skalę, określającą wielkość stresu mierzonego w LCU – life change units (w tym opracowaniu użyto określenia punkt – pkt.). Badacze, analizując tysiące przypadków, ustalili, że jeśli dana osoba zbierze ponad 300 pkt., to istnieje ryzyko rozwinięcia się u niej w ciągu dwóch lat poważnej choroby [3].

Zgodnie z powyższym warto przyjrzeć się następującemu przykładowi:

Kobieta zawiera związek małżeński (50 pkt.), co samo w sobie przeważnie jest wydarzeniem radosnym. Zmienia miejsce zamieszkania (20 pkt.), co również może stanowić fascynujące doświadczenie. Szybko zachodzi w ciążę (40 pkt.), czego konsekwencją mogą być trudności w pożyciu intymnym (39 pkt.), zmiana osobistych przyzwyczajeń (25 pkt.). Rodzi się dziecko (39 pkt.), co powoduje konieczność dokonania szeregu zmian: wstawania i zasypiania (16 pkt.), nawyków dotyczących jedzenia (15 pkt.), aktywności towarzyskiej (18 pkt.) i rodzinnej (15 pkt.). Z narodzinami dziecka mogą wiązać się ponadto zmiany w statusie finansowym (38 pkt).

I już w tym momencie rzeczona kobieta ma „na koncie” 315 pkt. Jeżeli do tego dołączy się pogorszenie relacji z mężem (36 pkt.), typowe dla sytuacji zmiany ról i obowiązków życiowych, to poziom obciążenia stresem wzrasta bardzo znacząco. W tym kontekście przestaje dziwić obniżenie nastroju, rozdrażnienie, apatia, labilność emocjonalna, skończywszy na depresji.

Skala Holmesa i Rahe ma wielu zwolenników. Podkreślają oni jej wartość praktyczną w procesie diagnozowania i terapii. Wskazują na jej użyteczność w przewidywaniu chorób psychosomatycznych i psychiatrycznych.

Bibliografia: 

1) Holmes T.H., Rahe R.H. (1967): „The social readjustment rating scale”, Journal of Psychosomatic Research, 11

2) Terelak S.F. (1995): „Stres psychologiczny”, Oficyna Wydawnicza Branta

3) Zimbardo P.G., Ruch F.L.(1994): „Psychologia i życie”, PWN

Powiązane artykuły:

• Sposób na stres (2) – samospełniająca się przepowiednia i myślenie pozytywne (dr Karolina Rajewska-Rynkowska, dr Ewa Łodygowska)
• Sposób na stres (1) (dr Ewa Łodygowska, dr Karolina Rajewska-Rynkowska)