Różnice w komunikacji mężczyzn i kobiet

Autorzy: dr n. społ. Karolina Rajewska, psycholog, dr n. społ. Ewa Łodygowska, psycholog

Zarówno wyniki badań psychologicznych (Nęcki, 1996), jak i doświadczenia życia codziennego, wskazują na to, że istnieją pewne różnice w komunikowaniu się mężczyzn i kobiet. Wynikają one z czynników biologicznych (np. lateralizacji mózgu), społecznych (wychowanie, normy kulturowe) i psychologicznych.

Podkreślamy, że mówiąc o różnicach międzypłciowych naszą intencją nie jest ocenianie którejkolwiek z płci. To, że kobiety różnią się od mężczyzn, stanowi niezaprzeczalny fakt. Nie powinien on jednak być przedmiotem ocen, czy krytyki. Omawiany w niniejszym artykule aspekt różnic międzypłciowych częściowo oparty jest na wynikach badań psychologicznych, częściowo zaś na doświadczeniach i obserwacjach życia codziennego. Dlatego przedstawione informacje są raczej propozycją spojrzenia na różnice w komunikacji mężczyzn i kobiet, a nie – teorią naukową, czy uniwersalnymi prawdami (czy są w ogóle takie?), obowiązującymi wszystkich przedstawicieli danej płci we wszystkich okolicznościach. Podajemy przykłady pewnych tendencji różnicujących komunikację mężczyzn i kobiet, jednocześnie nie oznacza to, że kobiety i mężczyźni funkcjonują tylko w określony sposób.

Różnice w komunikacji mężczyzn i kobiet mogą przejawiać się w:

• emocjonalności komunikatu;
• komunikowaniu się w sytuacji problemowej;
• wrażliwości na tony głosu.

 Emocjonalność komunikatu

Podstawowa różnica w komunikacji mężczyzn i kobiet ujawnia się w sposobie formułowania wypowiedzi i doborze słownictwa.

Badania wykazują, że dziewczynki wcześniej, niż chłopcy wypowiadają pierwsze słowa, szybciej uczą się czytać, łatwiej radzą sobie z gramatyką i ortografią (Moir, Jessel, 1993, Nęcki, 1996). W dojrzalszym wieku bieglej, niż mężczyźni posługują się swoim ojczystym językiem (Moir, Jessel, 1993). Używają bogatszego słownictwa, dla podkreślenia własnego przekazu nasycają wypowiedź tzw. „intensyfikatorami” przysłówków i przymiotników np. „naprawdę pięknie”, „straszliwie brzydki”, „szczególnie wrażliwy” (Mulac, Lundell, Bradac, 1986, za: Nęcki, 1996).

„Kobiecy zasób słów różni się od męskiego. Kobietom zależy na opisywaniu uczuć i nastrojów; ich język jest bardziej emocjonalny” (Opperman, Weber, 2000, str. 19).

Mężczyźni wypowiadają się raczej dosłownie (szczególnie w sferze zawodowej), w rozmowie mają tendencję do posługiwania się faktami i obiektywnymi argumentami (Opperman, Weber, 2000), podobnie też traktują wypowiedzi kobiet.

Dlatego jeśli wiele kobiet mówiąc odwołuje się do subiektywnych doświadczeń i uczuć, jednocześnie nasycając komunikat „intensyfikatorami” przymiotników i przysłówków, wielu mężczyzn odbierze ten przekaz dosłownie, traktując go jako prawdę obiektywną. Takie odmienne tendencje w komunikacji mogą prowadzić do nieporozumień.

Tego rodzaju zakłócenia można czasami zaobserwować w komunikacji pary:

Analizując powyższy dialog łatwo zauważyć, że problem polega tutaj na tym, że zarówno mężczyzna, jak i kobieta niewłaściwie odczytują komunikaty swojego partnera. Wielu mężczyzn nie bierze pod uwagę, że czasami kobiety wyolbrzymiają problem po to, by wyrazić w ten sposób swój stosunek emocjonalny do sytuacji. W związku z tym odczytują wypowiedź kobiet dosłownie, ponieważ mają tendencję, aby skupiać się raczej na rzeczowym aspekcie wypowiedzi. One z kolei, często nie uwzględniają, że wielu mężczyzn może w ten sposób potraktować ich słowa. Kobietom może się wydawać, że dla mężczyzn jasne powinno być to, że mówią one o emocjach. Dlatego na rzeczową odpowiedź mężczyzn mogą zareagować negatywnymi emocjami (Opperman, Weber, 2000).

W sytuacji zawodowej, choć w mniejszym nasileniu, może wystąpić podobne nieporozumienie. Na przykład – sprzedawca-mężczyzna może czuć złość, kiedy klientka powie, że „Zawsze słyszała złe opinie o tym produkcie”. Z jego punktu widzenia przypuszczalnie będzie to bezpodstawny atak (bo przecież na pewno spotkała się choć z jedną neutralną lub pozytywną opinią, więc nie można użyć przysłówka „zawsze”). Natomiast klientka wypowiadając takie słowa, nie musi wcale atakować. Za jej wypowiedzią mogą kryć się wątpliwości, niepewność i oczekiwanie, że sprzedawca je rozwieje.

Warto podkreślić, że zaprezentowane tendencje w komunikacji obu płci mogą ujawniać się u wielu kobiet i mężczyzn. Absolutnie to nie oznacza, że mężczyźni nie umieją mówić o emocjach, a kobiety nie potrafią prowadzić konkretnych, rzeczowych rozmów.

Komunikacja w sytuacji problemowej

Zauważono, że już w okresie niemowlęcym występują różnice międzypłciowe w sferze zainteresowań (Vasta, Haith, Miller, 1995). Małe dziewczynki koncentrują uwagę na ludziach, mali chłopcy – na przedmiotach (Moir, Jessel, 1993). Wprawdzie obecnie podważa się biologiczne uwarunkowanie tych różnic, wskazując na ich społeczne podłoże, to jednak – niezależnie od determinant – zainteresowania te znajdują odzwierciedlenie również w okresie dorosłości: kobiety w większym stopniu interesują się otoczeniem społecznym i relacjami międzyludzkimi, mężczyźni wolą koncentrować się na zadaniach i ich realizacji (Opperman, Weber, 2000).

„Dla mężczyzn najważniejsze są przede wszystkim fakty, liczby i rezultaty. Dla kobiet bardziej istotna jest przyjemna atmosfera rozmowy” (Oppermann, Weber, 2000, str. 13).

Jak już wspomniano – ta różnica może  być efektem wychowania, które stymuluje chłopców do działania, a dziewczynki do przeżywania i wyrażania uczuć (Nęcki, 1996).

Powyższe dane mogą jednak skłaniać ku refleksji. Czy np. w sytuacji sprzedażowej należałoby przyjąć inną strategię do klienta, a inną – do klientki? Uwzględniając pleć drugiej osoby, wypadałoby myśleć, że  w kontakcie z klientem (mężczyzną) szczególnie istotne znaczenie ma  wiedza merytoryczna sprzedawcy, a rozmówca przede wszystkim będzie oczekiwał konkretnych informacji i zadaniowego sposobu funkcjonowania.

Nie ulega wątpliwości, że klientka, rozważająca zakup, także będzie oczekiwać konkretnych wiadomości… Jednak decyzję, w znacznie większym stopniu niż mężczyzna, podejmie na podstawie atmosfery rozmowy (Oppermann, Weber, 2000). Czy jest to prawda? Warto spytać kobiety…

Wskazuje się, że mężczyźni i kobiety mają tendencję do rozwiązywania zadań w inny sposób (Grey, 1999). Często kobiety lubią rozważać problem z wielu aspektów. Powtarzając to, co już wiedzą, dochodzą do nowych wniosków, porządkują także w ten sposób zasób swoich wiadomości. Ponadto będąc bardziej otwarte na kontakty społeczne (Moir, Jessel, 1993) odznaczają się większą skłonnością do analizowania punktu widzenia różnych osób. Oznacza to, że kobieta rozwiązując problem przeważnie jest zainteresowana, co na ten temat myślą inni (Oppermann, Weber, 2000). Wymyślając jego ostateczne rozwiązanie często bierze pod uwagę opinie i propozycje innych osób (Becker, 1986, za: Vasta, Haith, Miller, 1995). W sytuacjach zawodowych kobiety „oczekują, że decyzje zostaną podjęte wspólnie, przy wykorzystaniu kompetencji całego zespołu. […] Wspólna dyskusja o propozycjach jest dla kobiet wyrazem profesjonalnego zobowiązania, jakie mają pracownicy wobec przedsiębiorstwa” (Oppermann, Weber, 2000 str. 27-28). Przejawia się to także w sposobie formułowania komunikatu; w wypowiedziach kobiet częściej niż u mężczyzn pojawiają się mikropytania („…, wiesz?”, „…, prawda?”), czasowniki oznaczające wątpliwości („przypuszczam”, „wydaje mi się”) oraz tryb przypuszczający („Chciałabym powiedzieć…”) (Mulac, Lundell, Bradac, 1986, za: Nęcki, 1996, Oppermann, Weber, 2000).

Mężczyzna zwykle ma większe tendencje niż kobieta do bazowania na swoim sposobie postrzegania problemu (Moir, Jessel, 1993). W sytuacji zadaniowej zależy mu na znalezieniu rozwiązania, jednak szukając go częściej kieruje się przede wszystkim swoim punktem widzenia. Zwykle jest mniej ciekaw opinii innych osób, w słabszym stopniu potrafi też korzystać z rad i wskazówek (Oppermann, Weber, 2000, Grey, 1999). Nie ma zatem potrzeby wielokrotnego omawiania jednej kwestii (tak jak czynią to kobiety), ponieważ sugestie innych osób w niewielkim stopniu przyczyniają się do zmiany jego punktu widzenia. Zaznacza się to także w sposobie komunikowania się większości mężczyzn; w ich wypowiedziach liczniej niż u kobiet występują pytania retoryczne nie wymagające odpowiedzi i formy bezosobowe, rzadziej natomiast występują zwroty wyrażające niepewność (Mulac, Lundell, Bradac, 1986, za: Nęcki, 1996, Oppermann, Weber, 2000).

Wrażliwość na tony głosu

Jak wynika z badań – kobiety lepiej niż mężczyźni odczytują „mowę” ciała, są bardziej wrażliwe na sygnały społeczne (Oppermann, Weber, 2000). Wynika to nie tylko z wpływów środowiskowych, ale także z różnic biologicznych. Jak wykazują badania – kobiety mają lepiej rozwiniętą percepcję w tym względzie. Lepiej widzą niż mężczyźni (mają szersze pole widzenia), ich słuch jest także bardziej czuły na subtelności tonu (Jessel, Moir, 1993), dlatego na podstawie brzmienia głosu sprawniej niż mężczyźni odczytują nastrój mówcy.

I znowu warto wrócić do sytuacji sprzedażowej. Jeśli sprzedawca w kontakcie z klientką, czując niechęć, będzie udawał przychylność, kobieta prawdopodobnie sprawniej niż mężczyzna wyczuje to na podstawie subtelnych zmian w jego głosie.

*  *  *

Opisane powyżej różnice, charakteryzujące obie płci,e zostały tutaj przedstawione w postaci generalizacji. Oczywiście, każdy mężczyzna i każda kobieta to niepowtarzalne osoby mające swoje indywidualne preferencje i oczekiwania, jak również charakterystyczny tylko dla siebie sposób komunikowania się. Warto jednak pochylić się nad ogólnymi różnicami w komunikowaniu się obu płci, choćby po to, żeby budować lepszy kontakt i unikać nieporozumień.

Literatura:

1. Grey J.: „Mężczyźni są z Marsa, kobiety z Wenus”, Wydawnictwo Zyski i S-ka, Poznań 1999
2. Moir A., Jessel D.: „Płeć mózgu”, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1993
3. Nęcki Z.: „Komunikacja międzyludzka”, Wydawnictwo Profesjonalnej Szkoły Biznesu, Kraków 1996
4. Oppermann K., Weber E.: „Język kobiet. Język mężczyzn. Jak porozumieć się w miejscu pracy”, Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne, Gdańsk 2000
5. Thomson P.: „Sposoby komunikacji interpersonalnej”, Wydawnictwo Zysk i S-ka, Poznań 1998
6. Vasta R., Haith M.M., Miller S.A.: „Psychologia dziecka”, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1995

Zmodyfikowany fragment książki Ewy Łodygowskiej i Karoliny Rajewskiej „Psychologia kontaktu z klientem” 

Powiązane artykuły:

• Bariery komunikacyjne
• Komunikacja niewerbalna w kontakcie z klientem
• Małżeństwo a funkcjonowanie rodziny